Aiseag an Rìgh

An robh sibh riamh air ‘aiseag an Rìgh’? A bheil fios agaibh ca’ bheil e? Tha e a’ frithealadh slighe-mhara ann an taobh sear Rois, eadar Cromba agus Bàgh an Eig. Tha e am measg nan seirbheisean aiseig mu dheireadh air taobh an ear na h-Alba.

’S e as coireach gur e ‘aiseag an Rìgh’ a chanar ris gun robh e air slighe eilthireachd no taistealachd o shean. Bhiodh rìghrean na h-Alba a’ tighinn an rathad sin airson faighinn gu Baile Dhubhthaich. Bhiodh iad a’ seòladh thar Linne Mhoireibh, a’ cumail a dol air tìr thar an Eilein Duibh eadar Ros Mhaircnidh agus Cromba, agus an uair sin a’ seòladh dàrna turas thar Linne Chrombaigh gu Bàgh an Eig. Bhiodh an earrann mu dheireadh air tìr eadar Bàgh an Eig agus Baile Dhubhthaich.

Bha meas mòr aig mòran air Naomh Dubhthach, agus bha Rìgh Seumas IV am measg nan taistealach a chaidh gu baile an naoimh. Eadar na bliadhnaichean ceithir cheud deug, naochad ’s a trì (1493) agus còig ceud deug is trì-deug (1513), chaidh Seumas air eilthireachd gu Baile Dhubhthaich ochd tursan deug.

Tha fhios gur e bàta-seòlaidh a bh’ aca air an t-slighe an uair sin. An-diugh tha bàta ann a dh’obraicheas air einnsean dìosail, mar a bhiodh dùil. Ach chan eil fhios agam a bheil an soitheach mòran nas motha na ’n fheadhainn a bh’ ann ri linn Sheumais IV.

Airson a’ chiad turais riamh agam, chaidh mi a-null air an aiseag bho Chromba gu ruige Bàgh an Eig o chionn ghoirid, air latha brèagha samhraidh. Bha dà charbad anns a’ chiudha – am fear agam fhìn agus fear air mhàl aig dithis luchd-turais às a’ Ghearmailt. Bha e math nach robh duine eile a’ feitheamh oir gabhaidh an soitheach dìreach dà charbad. Agus, leis an fhìrinn innse, nam biodh càr mòr aig a’ chiad duine, chanainn nach gabhadh e ach aonan. Co-dhiù, air èiginn, fhuair na boireannaich Ghearmailteach an carbad air bòrd.

’S e ainm an t-soithich an Renfrew Rose agus chanainn nach eil mòran bhàtaichean-aiseig – a ghabhas carbadan – nas lugha na i ann am Breatainn. Bha i uaireigin ag obair air Abhainn Chluaidh mar shoitheach aiseig a rachadh tarsainn na h-aibhne. Cha bhithinn ag iarraidh a bhith oirre ann am muir mhòr.

Tha i air a bhith a’ ruith eadar Cromba is Bàgh an Eig bho dhà mhìle is sia-deug (2016) a-mach. Ghabh i àite na tè a bh’ ann roimhpe – Cromarty Queen agus, roimhe sin, Cromarty Rose. Bidh an t-seirbheis a’ dol bhon Ògmhios don t-Sultain. Mar sin, ma tha sibh am beachd a dhol oirre am-bliadhna, chan eil ach beagan ùine air fhàgail agaibh.

Air taobh thall na slighe, pìos beag suas an rathad, tha neamhnaid. Tha mi air mo nàrachadh aideachadh nach robh mi air a bhith aig an t-seann eaglais ann am Bàgh an Eig roimhe. Tha rudeigin sònraichte mu a deidhinn. ’S iongantach mura robh Rìgh Seumas IV air an làraich seo, agus e air a shlighe gu ruige Baile Dhubhthaich. Ach cha do thogadh an eaglais mar a tha i an-diugh gu tràth anns an t-seachdamh linn deug. Ge-tà, thathar a’ smaoineachadh gu bheil adhradh Crìosdail air a bhith ann air an làraich seo airson mìle is dà cheud bliadhna. Carson a tha mi ag ràdh sin? Innsidh mi dhuibh an-ath-sheachdain.