A bheil cuimhne agaibh air Iain Major, neo John Major, mar a th’ ac’ air ann am Beurla? Tha fhios gu bheil. ’S e e fhèin a thug iomradh ainmeil air na
rudan a bu mhòtha a chòrd ris. Seana-mhnàthan a’ raighdeadh baidsagalan air feasgar samhraidh, leann meadh-bhlàth taobh a-muigh taigh-seinnse, agus criogad
air an fheur. Dealbh snog do mhòran, ach tha fhios nach robh e a’ bruidhinn mu dheidhinn Na Hearadh!
Ach an robh fios agaibh gun tuirt Iain Major seo: O chionn ùine nach robh fada, bha a’ Ghàidhlig air a bruidhinn leis a’ mhòr-chuid againn. Seadh,
Iain Major. Ach feumaidh mi a bhith onarach. Chan e an aon Iain Major a bh’ ann! Tha an darna fear na Shasannach agus bha e na Phrìomhaire ann am Breatainn
o chionn beagan bhliadhnaichean. Bha am fear eile na Albannach agus bha e beò o chionn còig ceud bliadhna.
Ged is e “Major” a chanas sinn ris an-diugh, thathar a’ smaoineachadh gur e “Mair” an sloinneadh a bh’ air ann am Beurla anns an sgìre far an do thogadh e
– Lodainn an Ear faisg air Dùn Eideann. Ach sgrìobh e gu mòr ann an Laidinn, agus anns a’ chànan sin, ’s e “Majorus” a bh’ aige air fhèin. ’S e an leabhar
a b’ ainmeile a sgrìobh e – Historia Majoris Britanniae. Tha sin a’ ciallachadh “Eachdraidh Bhreatainn Mhòir”, ach tha cuid a’ cumail a-mach gu
robh Major a’ gabhail spòrs leis na faclan, is a’ fàgail smuain aig feadhainn gu robh am “Majoris” a’ seasamh air a shon fhèin!
Bha Major air thoiseach air a’ chuid mhòir ann a bhith a’ cleachdadh nam faclan Great Britain neo Greater Britain, ceud bliadhna mus do
chuir Righ Seumas VI sin mar thiotal air an rìoghachd ùir aige, nuair a fhuair e crùn Shasainn.
Chaidh Iain Major gu sgoil ann an Haddington, agus chaidh e an uairsin gu Oilthigh Chambridge. Ann an ceithir cheud deug, ceithir fichead ’s a trì-deug
(1493), chaidh e a dh’Oilthigh Pharis far an do ghabh e ceum. ’S iad na cuspairean a bh’ aige – feallsanachd, diadhachd agus ealain-reusanachaidh, neo
loidig.
Chuir e seachad bliadhnaichean mar òraidiche anns an Fhraing, ach thill e a dh’Alba ann an còig ceud deug ’s a h-ochd-deug (1518) mar Ard-ollamh na
Feallsanachd is na Diadhachd ann an Oilthigh Ghlaschu. Roimhe sin bha e air a’ chuid mhòr dhen leabhar aige, mu dheidhinn eachdraidh Bhreatainn, a
sgrìobhadh.
Tha beachdan Mhajor anns an leabhar gu math inntinneach. Bha e na bu bhàidheile ri muinntir Shasainn na mòran eile de luchd-eachdraidh na h-Alba aig an àm.
Agus bha e dhen bheachd gu robh an t-àm ann an dà rìoghachd, Alba agus Sasainn, a chur còmhla fon aon rìgh neo bànrigh. Sgrìobh e tric mu na “Breatannaich”
neo “Britons” aig àm nuair a bha daoine eile rudeigin leisg a thaobh a bhith a’ cur na Sasannaich is na h-Albannaich còmhla mar sin.
Agus bha beachdan air leth inntinneach aige mu dheidhinn muinntir na h-Alba fhèin agus gu h-àraidh mu dheidhinn nan Gaidheal. Mar a thuirt mi aig an
toiseach, sgrìobh e gu robh Gàidhlig air a bhith aig a’ mhòr-chuid de mhuinntir na h-Alba goirid ro linn fhèin. Agus dhìon e am biadh àraidh a bh’ aig na
h-Albannaich. “Faodaidh na Frangaich is na Sasannaich a bhith ri fanaid,” sgrìobh e,”ach tha sinne air batailean a bhuannachadh air an stuth seo”! Dè am
biadh a bh’ ann? Innsidh mi sin dhuibh an ath sheachdain.
